Lezing: Het station, een thuis(komen)

 

Lezing: Het station, een thuis(komen)

 

Stations hebben in de ganse spoorweggeschiedenis vele sociale functies gehad. Eén van deze sociale functies was en is een gevoel van thuiskomen. Deze lezing kadert binnen het jaarthema ‘Thuis’ van Erfgoeddag 2024.

 

De sociale rol van de stations Hasselt, Liège-Guillemins en Charleroi-Sud is vooral verbonden met de gastarbeiders die in de mijnen en de staalindustrie kwamen werken. Door het verdwijnen van de activiteiten in de mijnen is dit vandaag nog amper zichtbaar. Ook onze Antwerpse spoorwegkathedraal Antwerpen-Centraal heeft een verleden als thuishaven. Na vaak avontuurlijke spoorreizen kwamen de vele landverhuizers ‘thuis’ in dit station. Intussen is dit station ook het thuiskomen voor de vele toeristen die naar de ”koekestad” komen om te winkelen of ander vertier.

Een ander Antwerps station dat ook een gevoel van thuiskomen had is het intussen afgebroken station van Antwerpen-Zuid. Hier hadden de aangekomen reizigers nog eventueel een aansluiting met pakketboten naar Harwich of naar Congo. Ook koning Albert I reisde in 1928 via dit station om vervolgens met de boot verder te reizen naar de kolonie. In het vroegere station Oostende-Kaai (nu Oostende) kwam de ganse Europese adel “thuis” om met de boot verder te reizen naar Engeland. Hiervoor was er een speciaal hotel in het station voorzien en koning Leopold II had er zelfs een koninklijke loge.

Verder was Brussel-Noord voor de militairen tot in de negentiger jaren het vertrek of aankomststation van de dagelijkse militaire verlofgangerstrein. Uiteraard heeft het station Brussel-Zuid altijd een belangrijke functie gehad in het thuiskomen van internationale en Belgische reizigers. Ooit waren er de Pullmantreinen, later de TEE-treinen en nu is het een internationale thuis voor zij die met Eurostar of ICE reizen.

 

Praktische info

 

• Wanneer: Zondag 21 april, om 15u
• Waar: Train World. Afspraak in de Zaal Pays de Waes.
• Prijs:
• gratis lezing (zonder museumbezoek) – in het kader van Erfgoeddag
• € 15 toegangsticket lezing met museumbezoek voorafgaand aan de lezing
• We aanvaarden Article 27 en Vakantieparticipatie. Wil je je inschrijven voor deze lezing met één van deze twee tarieven? Contacteer ons dan per mail via info@trainworld.be of telefonisch op het nummer 02 224 74 37.
• Duur: 45 minuten (exclusief vragenronde)
• Reserveren: Reserveer via deze link. Doorscrollen of swipen tot ‘lezing het station een thuiskomen’.

 

De spreker

Paul Jacops komt uit een dynastie van spoormannen. Zijn betovergrootvader begon in 1858 als ketelslager. Paul zelf begon in 1979 op de havendispatching in Antwerpen. Van in zijn jeugd is Paul geïnteresseerd in spoorweggeschiedenis. Hij heeft onder gepubliceerd over de spoorweggeschiedenis van Sint Katelijne Waver, werkte mee aan een boek over de Brusselse Noord Zuidverbinding en in eigen beheer een brochure over de inzet van de koninklijke treinen na de Tweede Wereldoorlog. Deze brochure is het onderwerp van deze lezing.

 

•  

Lezing: De Belgische spoorwegen en hun regionale, nationale en internationale rol

 

Op deze 188e verjaardag van onze spoorwegen, nemen we je mee naar het prille begin van de 19e eeuw, naar het ontstaan van dit nieuwe vervoersmiddel.

In deze lezing gaan we na hoe het komt dat de Belgische spoorwegen, de eerste op het Europese vasteland, zich zo razendsnel ontwikkelden. De lezing belicht ook de cruciale rol van de spoorwegen in de industriële en economische ontwikkeling van België en de regio's, met de streek tussen Samber en Maas als voorbeeld.

Daarna maken we een tijdreis van de 19e eeuw naar het heden, waarbij we stilstaan bij verschillende aspecten van de rijke geschiedenis van onze spoorwegen en de ingrijpende transformaties die ze ondergingen doorheen de jaren.

De rol van de staat en de privébedrijven tonen we aan de hand van enkele voorbeelden en we gaan in op een aantal buitenlandse interventies en de reactie van de Belgische politiek die leidde tot het terugkopen van privélijnen. Tegelijk is er in de lezing aandacht voor een aantal belangrijke technische ontwikkelingen in verschillende domeinen: tractie, comfort, veiligheid, ...

Ook de ommezwaai in de jaren na de Tweede Wereldoorlog, waar het marktaandeel van de trein begint te tanen, nemen we onder de loep. Koning auto en vervoer over de weg won sedertdien steeds meer terrein in personen- en goederenvervoer.
De komst van de TEE, en later ook van de hogesnelheidstreinen zorgt even voor een positieve impuls, net als de opmars van het containervervoer per spoor. Deze ontwikkelingen zetten de milieuvoordelen van de trein weer volop op de kaart. Wat op zijn beurt leidt tot hernieuwde en grote investeringen in de spoorwegen om de klimaatuitdagingen het hoofd te bieden.

Louis Gillieaux is onderzoeker spoorweggeschiedenis en -ontwikkeling. Hij had een carrière bij de NMBS waar hij de afdeling Pers en Public Relations leidde en verantwoordelijk was voor verschillende projecten met betrekking tot het historisch erfgoed van de Belgische spoorwegen. Sedert zijn pensioen zet hij zijn onderzoek in spoorweggeschiedenis voort. In het licht van de uitdagingen die voor ons liggen kijkt hij ook naar de toekomst van de spoorwegen.

 

 Lezing: De tijd van de radiotrein

 

Lezing: De tijd van de radiotrein

 

Tijdens de jaren ‘30 van de vorige eeuw ontstonden in België de eerste bescheiden vormen van massatoerisme en waren ook gewone burgers voor het eerst in staat een vakantiereis(je) te maken. De meesten beperkten zich tot een kort verblijf aan de Belgische kust of in de Ardennen, of stelden zich tevreden met enkele daguitstappen.

 

De nieuwe markt van het dagtoerisme werd zeer snel ontdekt door de NMBS en door enkele grote privéreisagentschappen en -organisaties. Jaarlijks werden er in het zomerseizoen tientallen excursietreinen ingelegd vanuit grote en middelgrote steden naar allerlei toeristische oorden in België en in het naburige buitenland. Soms ging het zelfs om “verrassingsreizen” naar onbekende bestemmingen!

 

Men besteedde heel wat aandacht aan de begeleiding van de reizigers, door het inzetten van bijkomend treinpersoneel en het aanbrengen van geluidsinstallaties in de rijtuigen. Hierdoor was het mogelijk om toeristische informatie en allerlei praktische inlichtingen mee te delen aan de reizigers en hen tijdens de reis te vergasten op muziek …  Zo ontstond de “radiotrein”.  Het publiek schreef massaal in voor de excursies per radiotrein, maar na WO II taande het succes. De laatste radiotrein reed in 1964. 

 

De spreker gaat in op het grote succes van de excursie- en radiotreinen in de jaren van het ontwakend (massa)toerisme en illustreert zijn verhaal met enkele toeristische treinritten die toen georganiseerd werden. De lezing staat ook stil bij het materieel (rijtuigen en radiopakwagens) waaruit de treinen waren samengesteld.

Jef Van Olmen heeft een loopbaan achter de rug van transporteconoom en veiligheidsadviseur voor vervoer van gevaarlijke goederen. Hij was al van kindsbeen af geïnteresseerd in de (geschiedenis van de) spoorwegen, wat niet verwonderlijk is omdat zowel zijn vader als zijn nonkel spoormannen waren. Jef is voorzitter van Febelrail (de federatie van Belgische verenigingen van spoorvrienden) en is mede-oprichter en oud-voorzitter van de Werkgroep Spoorweggeschiedenis.